Ai trong chúng ta đã từng trải qua cảm giác “say sóng” ngay cả khi đang ngồi trên mặt đất bằng phẳng chưa? Cái cảm giác bụng dạ cồn cào, đầu óc quay cuồng, chỉ muốn… “trả hết” những gì vừa ăn ra ngoài ấy, nghĩ đến đã thấy “ớn lạnh” rồi phải không? Đúng vậy, tôi đang nói về chứng say xe, một “nỗi ám ảnh” của không ít người mỗi khi chuẩn bị lên đường. Có người chỉ đi một đoạn ngắn là đã bắt đầu vật vã, có người thì “chịu đựng” được lâu hơn, nhưng chung quy lại, say xe luôn biến những chuyến đi đáng lẽ phải vui vẻ, thoải mái thành cơn “ác mộng”. Vậy cách hết say xe là gì? Có những bí quyết nào thực sự hiệu quả để giúp chúng ta vượt qua nỗi sợ này, tận hưởng trọn vẹn mọi hành trình, dù là đi công tác xa hay chỉ đơn giản là về quê thăm gia đình?
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau “bóc tách” gốc rễ của vấn đề say xe, tìm hiểu tại sao cơ thể lại phản ứng dữ dội như vậy, và quan trọng nhất, khám phá những cách hết say xe đã được kiểm chứng, từ những mẹo dân gian truyền miệng đến những phương pháp khoa học hiện đại. Dù bạn là người thường xuyên say xe hay chỉ thỉnh thoảng mới bị, hy vọng những thông tin dưới đây sẽ là “cẩm nang” hữu ích giúp bạn tự tin hơn mỗi khi bước chân lên xe.
Say xe là gì và tại sao chúng ta lại bị say xe?
Để tìm hiểu cách hết say xe, trước hết chúng ta cần hiểu rõ bản chất của nó. Say xe, hay còn gọi là say tàu xe, là một phản ứng sinh lý của cơ thể khi hệ thống giác quan tiếp nhận thông tin không đồng nhất về chuyển động. Nói một cách đơn giản, đó là sự “nhầm lẫn” giữa mắt, tai trong và não bộ.
Nguyên nhân chính gây say xe là gì?
Nguyên nhân chính gây say xe là do sự xung đột thông tin giữa các giác quan. Mắt bạn nhìn thấy cabin xe, ghế ngồi, mọi thứ có vẻ đứng yên, hoặc di chuyển theo một hướng nhất định so với xe. Tuy nhiên, tai trong của bạn, bộ phận chịu trách nhiệm giữ thăng bằng, lại cảm nhận được những chuyển động lắc lư, xóc nảy, tăng tốc hay giảm tốc của xe. Não bộ nhận được hai tín hiệu mâu thuẫn này và “bối rối”, dẫn đến các triệu chứng khó chịu mà chúng ta gọi là say xe.
Những yếu tố nào làm tăng nguy cơ say xe?
Ngoài nguyên nhân chính, có nhiều yếu tố khác làm tăng khả năng bị say xe. Cảm giác lo lắng, căng thẳng trước chuyến đi có thể khiến tình trạng say xe trầm trọng hơn. Việc đọc sách, lướt điện thoại hoặc tập trung vào một vật thể cố định bên trong xe trong khi xe đang di chuyển cũng làm tăng sự xung đột thông tin giữa mắt và tai trong. Ăn quá no, uống rượu bia, hoặc ngửi những mùi lạ, nồng trong xe (như mùi xăng, mùi nhựa, mùi đồ ăn…) đều có thể kích hoạt hoặc làm nặng thêm các triệu chứng say xe. Độ tuổi cũng là một yếu tố, trẻ em từ 2 đến 12 tuổi thường dễ bị say xe hơn người lớn, còn trẻ sơ sinh và người già ít bị hơn. Tình trạng sức khỏe như mệt mỏi, thiếu ngủ, hoặc đang mang thai cũng làm tăng độ nhạy cảm với say xe.
{width=800 height=451}
Trước khi đi sâu vào các biện pháp đối phó, bạn đã bao giờ tự hỏi liệu việc hiểu rõ về chiếc xe mình đang đi có giúp ích gì không? Ví dụ, bạn có biết hết các options là gì
trên chiếc xe của mình, hay cách điều chỉnh ghế, hệ thống thông gió để cảm thấy thoải mái nhất chưa? Đôi khi, những điều chỉnh nhỏ về tư thế ngồi hoặc không gian xung quanh cũng góp phần đáng kể vào việc giảm bớt cảm giác khó chịu đấy.
Các triệu chứng thường gặp khi bị say xe là gì?
Các triệu chứng say xe có thể xuất hiện ở mức độ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào cơ địa mỗi người và điều kiện chuyến đi. Nhận biết sớm các dấu hiệu này giúp bạn có biện pháp xử lý kịp thời, tránh để tình trạng trở nên tồi tệ hơn.
Tôi cảm thấy chóng mặt và buồn nôn. Đó có phải là dấu hiệu say xe không?
Đúng vậy, chóng mặt và buồn nôn là hai trong số những triệu chứng phổ biến và đặc trưng nhất của say xe. Cảm giác chóng mặt thường đi kèm với đầu óc quay cuồng, mất thăng bằng, còn buồn nôn là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi não bộ nhận được các tín hiệu mâu thuẫn, có thể dẫn đến nôn ói.
Ngoài buồn nôn, còn những triệu chứng nào khác của say xe?
Bên cạnh chóng mặt và buồn nôn, người bị say xe còn có thể gặp phải các triệu chứng khác như: cảm giác khó chịu ở vùng thượng vị, da tái nhợt, vã mồ hôi lạnh, đau đầu, mệt mỏi, ngáp liên tục, tăng tiết nước bọt. Một số người còn có thể cảm thấy khó thở, tim đập nhanh hoặc nhạy cảm hơn với mùi hương. Các triệu chứng này thường giảm dần sau khi bạn xuống xe và cơ thể lấy lại trạng thái cân bằng, nhưng đôi khi có thể kéo dài vài giờ hoặc thậm chí cả ngày.
Những cách hết say xe hiệu quả bạn nên biết
Đừng lo lắng, say xe không phải là căn bệnh nan y. Có rất nhiều cách hết say xe mà bạn có thể áp dụng để giảm nhẹ hoặc loại bỏ hoàn toàn tình trạng này. Quan trọng là tìm ra phương pháp phù hợp nhất với bản thân.
Làm thế nào để chuẩn bị tốt nhất trước chuyến đi giúp tránh say xe?
Việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi lên đường đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc phòng ngừa say xe. “Phòng bệnh hơn chữa bệnh” mà, đúng không?
- Ăn uống hợp lý: Không nên để bụng đói hoặc ăn quá no trước chuyến đi. Tốt nhất là ăn một bữa nhẹ dễ tiêu hóa khoảng 1-2 tiếng trước khi khởi hành. Tránh đồ ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, hoặc có mùi nặng.
- Nghỉ ngơi đầy đủ: Thiếu ngủ làm cơ thể mệt mỏi và dễ bị say xe hơn. Hãy cố gắng ngủ đủ giấc vào đêm trước chuyến đi.
- Giữ tinh thần thoải mái: Căng thẳng, lo lắng về việc sẽ bị say xe lại càng dễ khiến bạn bị say xe. Hãy thử thư giãn, nghe nhạc nhẹ nhàng hoặc trò chuyện với người thân để giảm bớt áp lực.
- Chuẩn bị vật dụng cần thiết: Mang theo một ít đồ ăn nhẹ khô như bánh quy giòn, kẹo gừng hoặc kẹo bạc hà. Chuẩn bị túi nôn, khăn giấy, và nước lọc.
- Kiểm tra xe: Đảm bảo xe thông thoáng, không có mùi khó chịu. Nếu xe có
sáp thơm ô tô
, hãy chọn loại mùi nhẹ nhàng, thư giãn như bạc hà hoặc chanh sả, tránh mùi quá nồng. Mở cửa sổ hoặc bật quạt thông gió nếu thời tiết cho phép.
{width=800 height=418}
Nên làm gì trong suốt chuyến đi để giảm thiểu say xe?
Khi đã lên xe, bạn vẫn có thể áp dụng nhiều biện pháp để làm giảm cảm giác khó chịu hoặc thậm chí ngăn chặn say xe.
- Chọn vị trí ngồi: Đây là một trong những yếu tố quan trọng nhất. Trên ô tô, hãy cố gắng ngồi ghế trước bên cạnh tài xế hoặc ghế giữa ở hàng ghế sau. Đây là những vị trí có ít rung lắc nhất. Tránh ngồi ở hàng ghế cuối cùng. Nếu đi tàu hỏa, hãy ngồi ở toa giữa. Nếu đi máy bay, hãy chọn ghế cạnh cửa sổ ở khu vực cánh máy bay.
- Nhìn thẳng về phía trước: Hãy tập trung nhìn vào một điểm cố định ở phía trước xe, chẳng hạn như đường đi hoặc cảnh vật ở xa. Điều này giúp mắt bạn đồng bộ với cảm giác chuyển động của cơ thể.
- Tránh đọc sách, điện thoại: Đọc sách hoặc nhìn vào màn hình điện thoại khiến mắt bạn tập trung vào một vật thể đứng yên trong khi cơ thể đang chuyển động, làm tăng sự xung đột giác quan. Tốt nhất là nghỉ ngơi hoặc nhắm mắt lại.
- Hít thở sâu và đều: Tập trung vào hơi thở giúp thư giãn và giảm cảm giác buồn nôn. Hít sâu bằng mũi, giữ vài giây rồi thở ra từ từ bằng miệng.
- Tìm cách phân tán sự chú ý: Nghe nhạc nhẹ nhàng, trò chuyện với người đi cùng (nếu bạn cảm thấy đủ sức), hoặc đơn giản là nhắm mắt và tưởng tượng những điều dễ chịu.
- Giữ cho không khí trong xe thoáng đãng: Mở hé cửa sổ hoặc sử dụng hệ thống thông gió của xe để không khí được lưu thông. Không khí ngột ngạt, có mùi xăng xe hoặc mùi lạ dễ làm bạn say hơn.
- Ăn nhẹ nhàng: Nếu cảm thấy đói cồn cào, hãy ăn một chút bánh quy giòn hoặc kẹo gừng. Tránh ăn quá nhiều hoặc ăn đồ khó tiêu. Uống từng ngụm nước nhỏ cũng giúp ích.
Đôi khi, việc lái xe quá nhanh, đột ngột tăng ga hay phanh gấp cũng góp phần gây say xe. Để đảm bảo an toàn cho mọi người và giảm thiểu tối đa khả năng say xe cho hành khách, người lái cần tuân thủ luật giao thông, tránh lỗi vượt quá tốc độ
và lái xe một cách mượt mà, đều đặn.
Các mẹo dân gian hay dùng để chống say xe có hiệu quả không?
Nhiều mẹo dân gian đã được truyền lại từ đời này sang đời khác để chống say xe. Mặc dù hiệu quả có thể khác nhau tùy người và chưa có cơ sở khoa học chứng minh hoàn toàn, nhưng chúng vẫn được nhiều người áp dụng và thấy có tác dụng.
- Sử dụng gừng: Gừng được xem là một trong những “thần dược” tự nhiên chống say xe. Bạn có thể ngậm một lát gừng tươi, uống trà gừng, hoặc dùng kẹo gừng trước và trong chuyến đi. Gừng có tác dụng làm dịu dạ dày và giảm buồn nôn.
- Vỏ cam, vỏ quýt: Mùi thơm của vỏ cam, vỏ quýt có thể giúp làm dịu thần kinh và giảm cảm giác buồn nôn. Bạn có thể bóp nhẹ vỏ cam/quýt để ngửi hoặc đặt một miếng vỏ dưới mũi.
- Lá ngải cứu: Một số người dùng lá ngải cứu vò nát rồi đặt dưới mũi để ngửi.
- Bấm huyệt: Huyệt Nội Quan (Nei Guan – P6) nằm ở mặt trong cổ tay, cách nếp gấp cổ tay khoảng 3 đốt ngón tay. Bấm huyệt này có thể giúp giảm buồn nôn. Bạn có thể tự dùng ngón cái bấm nhẹ nhàng hoặc dùng vòng chống say xe có gắn hạt nhựa để tạo áp lực lên huyệt này.
Khi nào nên dùng thuốc chống say xe và dùng loại nào?
Nếu các biện pháp tự nhiên không hiệu quả hoặc bạn bị say xe rất nặng, việc sử dụng thuốc chống say xe có thể là cần thiết. Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi dùng, đặc biệt đối với trẻ em, phụ nữ có thai hoặc người có bệnh nền.
- Các loại thuốc phổ biến:
- Thuốc kháng histamine (ví dụ: Diphenhydramine, Dimenhydrinate – có trong Dramamine): Đây là loại thuốc không kê đơn, có tác dụng làm giảm buồn nôn và chóng mặt. Tuy nhiên, tác dụng phụ phổ biến là gây buồn ngủ. Cần uống trước chuyến đi khoảng 30-60 phút.
- Miếng dán Scopolamine (ví dụ: Transderm Scop): Loại thuốc này cần kê đơn của bác sĩ. Miếng dán được dán sau tai và giải phóng thuốc từ từ, có tác dụng kéo dài đến 72 giờ. Thường dùng cho những chuyến đi dài. Tác dụng phụ có thể bao gồm khô miệng, mờ mắt, buồn ngủ.
- Thuốc Promethazine: Cũng là một loại kháng histamine, cần kê đơn. Có thể gây buồn ngủ mạnh.
- Lưu ý khi dùng thuốc:
- Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng và tuân thủ liều lượng.
- Uống thuốc trước khi lên xe theo thời gian khuyến cáo trên bao bì hoặc chỉ định của bác sĩ.
- Thận trọng khi sử dụng thuốc gây buồn ngủ, không nên lái xe hoặc vận hành máy móc sau khi uống thuốc.
- Không tự ý dùng thuốc cho trẻ em dưới 2 tuổi hoặc phụ nữ có thai mà không có chỉ định của bác sĩ.
{width=800 height=418}
Theo Bác sĩ Nguyễn Thanh Bình, chuyên khoa Tiêu hóa, “Việc sử dụng thuốc chống say xe nên là phương án cuối cùng sau khi đã thử các biện pháp tự nhiên và điều chỉnh thói quen. Quan trọng là phải chọn đúng loại thuốc phù hợp với độ tuổi và tình trạng sức khỏe, và luôn tuân thủ liều lượng. Đừng cố gắng chịu đựng đến khi say mèm mới uống, vì lúc đó thuốc sẽ kém hiệu quả hơn.”
Ăn uống như thế nào để phòng và cách hết say xe?
Chế độ ăn uống trước và trong chuyến đi ảnh hưởng đáng kể đến cảm giác của bạn. Lựa chọn thực phẩm thông minh là một cách hết say xe khá đơn giản mà hiệu quả.
- Nên ăn:
- Đồ ăn khô, nhạt: Bánh quy giòn, bánh mì khô, ngũ cốc khô là những lựa chọn tốt. Chúng giúp “lót dạ” mà không gây cảm giác nặng bụng hay buồn nôn.
- Gừng: Như đã nói ở trên, gừng rất tốt cho việc chống say xe.
- Chuối, táo: Những loại trái cây này dễ tiêu hóa và cung cấp năng lượng.
- Nước lọc: Uống đủ nước để tránh mất nước, nhưng uống từng ngụm nhỏ, không uống ừng ực.
- Nên tránh:
- Đồ ăn nhiều dầu mỡ, cay nóng, nặng mùi: Chúng dễ gây khó chịu cho dạ dày.
- Sữa và các sản phẩm từ sữa: Có thể gây đầy hơi, khó tiêu.
- Đồ uống có gas, cà phê, rượu bia: Chúng có thể kích thích dạ dày và hệ thần kinh, làm triệu chứng say xe nặng hơn. Đặc biệt, nhiều người nghĩ uống rượu bia sẽ “làm mềm” cơ thể và dễ ngủ, nhưng thực chất đây là một sai lầm tai hại, vì rượu bia càng khiến bạn mất nước và tăng cảm giác buồn nôn, chóng mặt.
- Ăn quá no hoặc để bụng quá đói: Cả hai tình trạng này đều không tốt.
{width=800 height=418}
Trong quá trình lái xe, không chỉ hành khách mà cả người lái cũng cần duy trì sự tỉnh táo và thoải mái. Một không gian xe dễ chịu, tầm nhìn rõ ràng (có thể nhờ sử dụng kính chống nắng
phù hợp để tránh chói mắt) và tinh thần tốt sẽ giúp người lái tập trung hơn, từ đó mang lại chuyến đi êm ái và an toàn cho tất cả mọi người trên xe.
Sai lầm cần tránh khi tìm cách hết say xe
Trên hành trình tìm kiếm cách hết say xe, không ít người mắc phải những sai lầm “tai hại” khiến tình trạng không những không cải thiện mà còn tệ hơn. Cẩn trọng là không thừa!
Có phải uống rượu bia trước khi đi xe sẽ giúp dễ ngủ và không say không?
Tuyệt đối không! Đây là một quan niệm sai lầm rất nguy hiểm. Uống rượu bia trước và trong khi đi xe không giúp bạn hết say xe. Ngược lại, rượu bia gây mất nước, làm rối loạn hệ thần kinh, khiến các triệu chứng buồn nôn, chóng mặt trở nên trầm trọng hơn. Ngoài ra, việc sử dụng rượu bia khi tham gia giao thông (dù là người lái hay người đi cùng) cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về an toàn và vi phạm pháp luật.
Ăn thật no trước khi đi xe có tốt không?
Không hề tốt. Ăn quá no trước khi đi xe sẽ làm hệ tiêu hóa phải hoạt động nhiều hơn, dễ gây cảm giác đầy bụng, khó chịu và buồn nôn khi xe rung lắc. Như đã nói ở phần trước, tốt nhất là ăn một bữa nhẹ, dễ tiêu hóa.
{width=800 height=449}
Say xe ở trẻ em: Nguyên nhân và cách xử lý
Trẻ em, đặc biệt là trong độ tuổi từ 2 đến 12, thường dễ bị say xe hơn người lớn. Điều này có thể khiến các chuyến đi cùng gia đình trở nên khó khăn hơn.
Tại sao trẻ em lại dễ bị say xe hơn người lớn?
Hệ thống tiền đình (bộ phận giữ thăng bằng trong tai trong) của trẻ em vẫn đang trong quá trình phát triển và hoàn thiện. Do đó, chúng nhạy cảm hơn với sự xung đột thông tin về chuyển động, dễ dẫn đến phản ứng say xe.
Làm thế nào để giúp trẻ không bị say xe?
Giúp trẻ đối phó với say xe cần sự kiên nhẫn và áp dụng các biện pháp phù hợp với lứa tuổi.
- Chuẩn bị cho trẻ:
- Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc trước chuyến đi.
- Cho trẻ ăn một bữa nhẹ, dễ tiêu hóa.
- Nói chuyện với trẻ về chuyến đi một cách tích cực để giảm lo lắng.
- Trong chuyến đi:
- Chọn chỗ ngồi cho trẻ ở vị trí ít rung lắc nhất, giúp trẻ nhìn thẳng về phía trước.
- Khuyến khích trẻ nhìn ra ngoài cửa sổ, tập trung vào cảnh vật ở xa.
- Tránh cho trẻ đọc sách, chơi game trên điện thoại/máy tính bảng.
- Cho trẻ nghe nhạc nhẹ nhàng hoặc kể chuyện để phân tán sự chú ý.
- Mở cửa sổ hoặc bật quạt để không khí trong xe thoáng đãng.
- Chuẩn bị túi nôn ở gần trẻ.
- Cho trẻ ăn nhẹ bánh quy giòn hoặc uống nước lọc từng ngụm nhỏ nếu trẻ cảm thấy đói hoặc khát.
- Sử dụng thuốc: Chỉ sử dụng thuốc chống say xe cho trẻ khi có chỉ định của bác sĩ và tuân thủ đúng liều lượng dành cho trẻ em. Có những loại thuốc chống say xe dành riêng cho trẻ em, hãy hỏi dược sĩ hoặc bác sĩ để được tư vấn.
Khi nào cần gặp bác sĩ về tình trạng say xe?
Say xe thường không nguy hiểm đến sức khỏe, nhưng trong một số trường hợp, các triệu chứng có thể kéo dài và ảnh hưởng đến cuộc sống, hoặc là dấu hiệu của một vấn đề y tế khác.
Tình trạng say xe kéo dài sau khi xuống xe có bình thường không?
Thông thường, các triệu chứng say xe sẽ giảm dần và hết hẳn sau khi bạn xuống xe khoảng vài giờ. Tuy nhiên, ở một số người nhạy cảm, cảm giác chóng mặt, mất thăng bằng có thể kéo dài đến một ngày hoặc hơn. Nếu tình trạng này xảy ra thường xuyên hoặc kéo dài quá lâu (hơn 24 giờ) sau mỗi chuyến đi, bạn nên đi khám để được tư vấn.
Những dấu hiệu nào của say xe cần được khám y tế?
Bạn nên tìm đến bác sĩ nếu:
- Các triệu chứng say xe rất nghiêm trọng và không thuyên giảm dù đã áp dụng nhiều biện pháp.
- Nôn ói liên tục, dẫn đến mất nước (các dấu hiệu mất nước bao gồm khô miệng, khát nước dữ dội, tiểu ít, nước tiểu sẫm màu, mệt mỏi, chóng mặt).
- Tình trạng say xe ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống và các hoạt động thường ngày của bạn.
- Nghi ngờ các triệu chứng say xe có thể là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn khác liên quan đến tai, thần kinh hoặc hệ tiêu hóa.
Đôi khi, việc di chuyển bằng ô tô không chỉ đơn thuần là từ điểm A đến điểm B, mà còn là trải nghiệm trên chiếc xe. Việc lựa chọn chiếc xe phù hợp, hiểu rõ các options là gì
và tận dụng chúng để tạo sự thoải mái tối đa cho hành khách cũng là một cách gián tiếp giúp giảm bớt nguy cơ say xe.
Lời kết
Say xe là một vấn đề phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được. Bằng việc hiểu rõ nguyên nhân, chuẩn bị kỹ lưỡng trước chuyến đi, áp dụng các mẹo hữu ích trong suốt hành trình và biết khi nào cần tìm đến sự giúp đỡ của y tế, bạn hoàn toàn có thể làm chủ cảm giác của mình và biến mỗi chuyến đi thành kỷ niệm vui vẻ, đáng nhớ. Đừng để nỗi sợ say xe cản bước những hành trình khám phá hay đoàn tụ cùng người thân. Hãy thử áp dụng những cách hết say xe đã được chia sẻ trong bài viết này và tìm ra “chân ái” của mình nhé.
Chúc bạn luôn có những chuyến đi an toàn, vui vẻ và không còn nỗi lo say xe! Hãy chia sẻ bài viết này nếu bạn thấy hữu ích, và đừng ngần ngại để lại bình luận về kinh nghiệm chống say xe của riêng bạn nhé. Biết đâu, mẹo nhỏ của bạn lại là cách hết say xe hiệu quả cho người khác thì sao!